Phòng bệnh cho chim trĩ và lịch tiêm ngừa vacxin cho chim

1. Phòng bệnh

Việc phát sinh dịch bệnh cho chim do nhiều nguyên nhân: 

• Các tác nhân vi trùng, virus và ký sinh trùng phối hợp với các yếu tố như stress, dinh dưỡng, môi trường và công tác quản lý. 
• Nếu nâng cao được sức chống chịu và sự miễn dịch của đàn chim, tránh bớt stress cũng như khả năng tiếp xúc với các tác nhân gây bệnh sẽ giảm được tổn thất do dịch bệnh trên đàn chim trĩ. Vì thế, việc chăm sóc nuôi dưỡng và vệ sinh phòng dịch là yếu tố quan trọng hàng đầu giúp người chăn nuôi có thể giảm bớt thiệt hại kinh tế do dịch bệnh gây ra.

1.1. Vệ sinh thú y phòng bệnh cho chim

a) Vệ sinh chuồng trại, dụng cụ chăn nuôi

Thời gian tồn tại và diễn biến của từng loại mầm bệnh rất khác nhau, tùy từng tình hình mang bệnh ở chim và các phương thức lan truyền mà có công tác kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh thích hợp. 

• Vệ sinh trước khi nuôi: Chú ý vệ sinh khu vực chuồng chim, khu vực xung quanh chuồng, chất độn chuồng, dụng cụ chăn nuôi trước khi đưa chim vào nuôi 1 tuần.

 Để trống chuồng: Giúp phá vỡ chu kỳ dịch bệnh, nhất là khi kết hợp với làm vệ sinh và khử trùng. Nhiều loài vi sinh vật gây bệnh trong chuồng chim không thể tồn tại dài ngày ngoài cơ thể (ký chủ).

• Vệ sinh trong khi nuôi: 

+ Chuồng nuôi chim cần đảm bảo đúng mật độ, thoáng, mát, khô, sạch, có ánh nắng mặt trời chiếu vào.

+ Sân thả cần khô, thoáng. mát, có hàng rào bao quanh và được quét dọn hàng ngày.

+ Nếu nuôi chim có độn chuồng thì độn chuồng phải luôn mới, khô nên phơi nắng trước khi cho vào chuồng.

+ Thường xuyên quét phân, thay độn chuồng, rắc vôi bột vào các nơi ẩm thấp, quét vôi chuồng nuôi, sân thả. Phun thuốc diệt muỗi, mò, mạt.

+ Phân, độn chuồng cần được ủ kỹ đề diệt mầm bệnh trước khi đưa ra ngoài.

• Vệ sinh sát trùng sau mỗi đợt nuôi:

+ Thu gom phân, chất độn chuồng, rác thải vào một nơi và ủ kỹ để diệt mầm bệnh.

+ Quét dọn sạch phân, rác, mạng nhện

+ Sửa chữa chuồng, vá lại những chỗ nền chuồng bị hỏng

+ Cọ rửa chuồng, dụng cụ chăn nuôi bằng nước sạch, có áp suất cao.

+ Sát trùng bằng chất khử trùng

+ Để trống chuồng 2 – 3 tuần.

• Các biện pháp khử trùng: 

+ Ánh nắng mặt trời: Dùng để phơi máng án, máng uống, dụng cụ chăn nuôi, độn chuồng, nguyên liệu thức ăn.

+ Vôi bột: Có thể dùng rắc xung quanh và những nơi ẩm ướt bên trong chuồng nuôi, rắc vào hố sát trùng trước cửa chuồng nuôi. Để 2 – 3 ngày rồi quét.

+ Nước vôi: tốt nhất là dùng nước vôi mới tôi; dùng để quét nền chuồng, sân chơi và xung quanh tường.

+ Dùng các chất sát trùng: Han-lodin, Cloramin, Anticept, Virkon, Longlife,

BKA, Crezil, Biocid, Anolit… để phun toàn bộ nền và tường chuồng, ngâm và rửa dụng cụ cho vào hố sát trùng, phun tiêu độc xác chết, phun phương tiện vận chuyển một số dùng để sát trùng nước uống.

 + Xông hơi bằng hỗn hợp Formol và thuốc tím: dùng để xông trứng, xông hơi sát trùng quần áo. máy móc… liều lượng có thể thay đổi tùy từng đối tượng. Đối với máy móc, quần áo, kho… dùng liều 17,5 gam thuốc tím + 35 ml Fomlol cho 1 m³ trong thời gian 30 phút; xông hơi phải kín mới có tác dụng. 

b) Vệ sinh thức ăn, nước uống

• Thức ăn mua ở những đại lý có uy tín, đảm bảo luôn mới, thơm.
• Thức ăn cần đảm bảo khô, không ẩm, mốc, cho ăn nhiều bữa trong ngày để tránh nhiễm bẩn.
• Nguồn nước sử dụng cho chim uống có thể là nước máy, nước mưa, nước giếng. Nguồn nước nên đi kiểm tra trước khi sử dụng. Đảm bảo sạch và thay thường xuyên.
• Không cho chim bị bệnh ăn, uống chung với chim khoẻ.

1.1.3. Mua con giống an toàn dịch bệnh

• Ch  chọn mua chim giống từ những cơ sở giống tốt, từ đàn bố mẹ khỏe mạnh để đảm bảo không có bệnh truyền từ trứng sang chim con. 
• Ch  chọn mua những chim khỏe mạnh, nhanh nhẹn, hoạt bát.
• Phải nhốt riêng chim mới mua về (cách xa đàn ở nhà đang nuôi) trong vòng 10 – 14 ngày. Cho chim uống thuốc bổ, khi thấy khỏe mạnh mới đưa vào chuồng nuôi. 

1.1.4. Thực hiện quy trình cách ly

• Hạn chế người ra vào nơi khu vực chăn nuôi. 
• Nếu có dịch bệnh xung quanh thì tuyệt đối không cho người ngoài đến.
• Người chăn nuôi chim không sang nơi có dịch sẽ mang nguồn bệnh từ nơi khác về.
• Không nuôi chung chim trĩ với các động vật khác như ngan. vịt, bồ câu, lợn vv…vì đây là những nhân tố truyền bệnh.
• Thường xuyên loại thải những chim ốm yếu ra khỏi đàn để tránh lây lan bệnh.
• Khi chim mắc bệnh hoặc ghi mắc bệnh cần thực hiện các biện pháp sau:

+ Áp dụng các biện pháp cách ly để hạn chế bệnh lây lan. Tách riêng con ốm để theo dõi và điều trị.

+ Không bán chạy chim bệnh sẽ mang nguồn bệnh sang khu vực khác.

       + Không mua thêm chim khoẻ về nuôi sẽ lây lan dịch bệnh từ đàn chim ốm. 

+ Xác chim ốm chết cần phải đưa ngay ra khỏi khu vực chăn nuôi đề xử lý.

chim ốm, chết bệnh đốt hoặc chôn kỹ, rắc vôi bột.

+ Khi có chim nghi mắc bệnh : cần tăng cường các biện pháp vệ sinh và sát trùng chuồng trại. Cần quét phân, sát trùng tiêu độc hàng ngày nơi khu vực chăn nuôi bằng thuốc sát trùng, vôi, nước sôi, hơ lửa… 

+ Đối với chim chưa mắc bệnh phải dùng vắc xin phòng hoặc dùng thuốc điều trị theo hướng dẫn của cán bộ thú y cơ sở.

+ Báo cán bộ thú y cơ sở đến kiểm tra khi thấy chim bị bệnh dịch.

1.1.5. Phòng bệnh bằng thuốc và vaccin

 Chim trĩ đỏ có sức đề kháng cao với bệnh tật và có sức chịu đựng tốt với điều kiện nắng nóng nhưng chịu lạnh kém.

  Chim trĩ đỏ cũng mẫn cảm với một số bệnh ở trên gà như: Newcastle, Gumboro, cầu trùng, viêm ruột hoại tử, thương hàn,…tuy nhiên bệnh đường hô hấp thì ít gặp. 

 Để phòng bệnh và phòng dịch đối với một số bệnh truyền nhiễm xảy ra trên chim trĩ đỏ cần thực hiện một số quy định sau: 

• Khi mua con giống mới nở về cần chăm sóc, nuôi dưỡng và phòng bệnh tốt ít nhất trong 2 tháng đầu. Từ 2 tháng trở đi, chăn nuôi chim trĩ mới dễ dàng vì lúc này chim trĩ đã được phòng một số bệnh quan trọng. 
• Trong quá trình nuôi,  cần tiến hành tiêm phòng cho chim định kỳ đúng theo lịch phòng bệnh. Lịch phòng bệnh cho chim trĩ đỏ được áp dụng đúng theo từng giai đoạn phát triển của chim.

 Vắc xin phòng bệnh cho chim có 2 loại :

+ Vắc xin nhược độc (vắc xin sống) có thể dùng qua đường nhỏ mắt, mũi, cho uống, phun khí dung hay tiêm chủng.

+ Vắc xin vô hoạt (vắc xin chết) dùng cho chim chủ yếu là đường tiêm qua cơ hoặc tiêm dưới da.

• Dùng thuốc, vắc xin theo lịch phòng: Có thể dùng 1 trong các lịch sau đây:
• Khi chim trĩ 1 ngày tuổi: Tiêm dưới da cổ vacxin phòng bệnh Marek. 

• Cho chim uống Vitamin pha trong nước (Solminvit) B- complex; phylasol…) Thuốc phòng  bệnh đường ruột và hô hấp trong giai đoạn chim 1 – 4 ngày tuổi, có thể dùng 1trong 2 cách:

         Cách 1: Synavia: 19/1lít nước

         Cách 2: Tetracycline 20g/1tạ thức ăn.

• Khi chim trĩ 7 ngày tuổi: Nhỏ 1 giọt mắt, 1 giọt mũi vacxin Lasota/ND-IB phòng bệnh Newcastle lần 1.

 – Từ 7 – 10 ngày cho uống AmdoC phòng bệnh tiêu chảy và hô hấp đồng thời nâng sức đề kháng của chim nhờ thành phần vitamin C trong thuốc cách dùng 10g/20kg thể trọng.

 – Khi chim trĩ 12 ngày tuổi: Nhỏ 1 giọt mắt, 1 giọt mũi vacxin Gumboro lần 1 phòng bệnh Gum B (Gum D78). 

– Từ 12 – 15 ngày dùng Neo – sunfazym thuốc có tác dụng kìm hãm sự phát triển của cầu trùng, cách dùng 1 gói 100g trộn với 50kg thức ăn dùng thuốc trong

3 ngày, ngh  7 ngày. 

 – Khi chim trĩ 25 ngày tuổi: Nhỏ 1 giọt mắt, 1 giọt mũi vacxin Gum A (Gum 228E) phòng bệnh Gumboro lần 2. Đồng thời pha 100g thuốc SAFENZYM/ 35 lít nước/ ngày dùng liên tục 3 ngày thuốc có tác dụng nâng cao sức đề kháng cho chim trĩ.

• Khi chim trĩ 29 ngày tuổi: Nhỏ 1 giọt mắt, 1 giọt mũi vacxin Lasota / NDIB phòng bệnh Newcastle lần 2.
• Khi chim trĩ 39 ngày tuổi: Tiêm dưới da cổ vacxin Newcastle hệ I phòng bệnh Newcastle lần 3.
• Khi chim trĩ 45 ngày tuổi: Tẩy giun lần 1 bằng thuốc  MENBEN.

• Thành phần thuốc chứa menbendazol có tác dụng trong vòng 72 giờ, tiêu giun sán trong đường ruột do đó tránh bội nhiễm đồng thời không gây sốc khi sử dụng.
• 60 ngày tuổi: Tiêm dưới da cổ vacxin Newcastle hệ I phòng bệnh

Newcastle lần 4.

• 90 ngày tuổi: Tiêm dưới da cổ vacxin H5N1 phòng bệnh cúm gia cầm lần 1.  – 110 ngày tuổi: Tẩy giun lần 2 bằng MENBEN (trộn thức ăn), hoà nước uống B complex + Men tiêu hoá sống để nâng sức đề kháng, tăng quá trình tiêu hoá.

 -120 ngày tuổi: Tiêm dưới da cổ vacxin H5N1 phòng bệnh Cúm gia cầm lần 2, liều 0,5ml/con.

          Chú ý

• Đối với chim sinh sản, sau khi lên đẻ cứ 02 tháng cho uống vacxin Lasota 1 lần.
• Vacxin Cúm gia cầm: Sau mũi thứ 2 cứ định kỳ 06 tháng tiêm nhắc lại cho chim trưởng thành.
• Bổ sung ADE định kỳ với liệu trình 03 ngày/ tuần. 
• Trường hợp chim đang bị bệnh thì nên hoãn tiêm ngừa vacxin đến khi chim khỏe sẽ thực hiện tiếp.
• Lưu ý khi sử dụng vacxin:

+ Một số loại vacxin luôn bảo quản 2 – 8 ⁰C (đúng với ch  dẫn ghi trên nhãn mác). Không để vacxin ở nhiệt độ bên ngoài, không để ánh sáng chiếu trực tiếp sẽ làm hỏng vacxin.

+ Vacxin bệnh nào ch  dùng để phòng bệnh đó.

+ Khi dùng vacxin phải kiểm tra: Nhãn mác, hạn dùng, chủng loại, trạng thái, màu sắc của vacxin. Không dùng vắc xin quá hạn, biến màu, viên đông khô bị vỡ, bị teo nhỏ, vacxin nhũ dầu bị tách lớp, biến màu…

+ Dụng cụ, ống tiêm, kim tiêm, nước cất phải vô trùng, sau khi hấp hoặc luộc phải để nguội mới dùng.

+ Đối với vacxin nhược độc không dùng cồn sát trùng dụng cụ sử dụng.

+ Đối với vacxin có bổ trợ phải lắc kỹ trước khi lấy ra và tiêm bắp sâu.

+ Vacxin thừa, dụng cụ dùng xong phải được tiệt trùng và không vứt bừa bãi.

+ Ch  dùng vacxin cho chim khoẻ, không dùng cho chim đang ốm bệnh.

• Các đường đưa vắc xin vào cơ thể chim 

+ Nhỏ mắt, nhỏ mũi.

+ Chủng vào màng cánh.

+ Tiêm dưới da cổ ở khoảng cách 2/3 cổ kể từ đầu trở xuống.

+ Tiêm bắp đùi hoặc lườn.

• Cách pha vacxin đông khô 

+ Ch  sử dụng những lọ vacxin có viên đông khô còn nguyên vẹn, không vỡ, không teo nhỏ, không biến màu.  + Lấy 2ml nước cất vào bơm tiêm, bơm vào lọ vacxin, lắc kỹ cho viên đông khô tan đều, rút vacxin đã tan đó ra pha vào lượng nước cất cần dùng để nhỏ đủ số chim cần phải dùng vacxin.